De hemelvaart van de Heer. Is Jezus echt ten hemel gevaren en hoe zouden we ons dat voor moeten stellen. Ik weet het niet, dus verwacht vanmorgen van mij hier ook geen verlossend antwoord op. Maar we zijn in goed gezelschap want ook de evangelist Lucas lijkt het allemaal niet zo goed te weten.
Lucas is de schrijver van zowel de eerste lezing als het evangelie van vanmorgen. De eerste lezing was het begin van zijn tweede boek, de Handelingen van de Apostelen, geschreven in de loop van de jaren 80. De evangelie lezing was het slot van Lucas’ evangelie dat hij ruim tien jaar eerden schreef. In zijn evangelie vertelt Lucas dat Jezus op de dag dat Hij verrezen is, eerst verscheen aan de twee leerlingen van Emmaus en daarna aan al zijn leerlingen. En als afronding van dat onverwachte bezoek nam Hij zijn leerlingen mee naar ergens in de buurt van Betanie waar Hij ten hemel werd opgenomen. Lucas laat hier dus verrijzenis en hemelvaart op dezelfde dag plaatsvinden.
Tien jaar laten in zijn tweede boek situeert diezelfde Lucas de hemelvaart veertig dagen na Pasen. Dat is op zijn minst vreemd, maar er zijn meer vreemde dingen. Volgens Lucas werd Jezus ‘voor de ogen van de leerlingen omhoog geheven en een wolk onttrok Hem aan het gezicht’. De leerlingen stonden erbij en keken ernaar.
Als je getuige mag zijn van zo’n gebeurtenis, zo denk ik, ben je daarvan zo onder de indruk dat dit beeld voor altijd op je netvlies staat gebrand. En dat je er zeker in eigen kring nog geregeld over zult praten. En toch lezen we over deze bijzondere gebeurtenis niets bij Marcus, niets bij Mattheus en ook niets bij Johannes. En ook Paulus en alle andere briefschrijvers in het Nieuwe Testament schijnen nooit van de hemelvaart van Jezus gehoord te hebben. Ze zeggen wel dat Jezus opgenomen is in de heerlijkheid van God, dat hopen wij van onze dierbare overledenen ook en dat Hij zetelt aan de rechterhand van de God. Maar over dat ophoog geheven worden waar de leerlingen bij stonden te kijken, daar lijkt niemand iets van te weten. Behalve Lucas dan en die was er in Bethanie niet eens bij, want hij hoorde niet bij de twaalf.
Hemelvaarten vind je dus niet op plaatsen waar je ze zou verwachten. Wel op plaatsen waar je ze niet zou verwachten. Zo wordt in het Oude Testament bijvoorbeeld Elia in een wagen, getrokken door vurige paarden ten hemel gevoerd. En ook in oude Romeinse en Griekse, niet christelijke geschriften staan verhalen over helden die ten hemel zijn gevaren. Wat kunnen we hieruit concluderen.
Hemelvaarten behoren tot een literair genre dat al in een ver verleden bekend was maar in onze tijd in onbruik is geraakt. Het gaat niet om een beschrijving dat iets zus of zo is gebeurd, maar om een verhaal met een boodschap. In dit geval geen boodschap over de manier waarop iemand de aarde heeft verlaten, maar over de wijze waarop iemand op aarde heeft geleefd. Een hemelvaart kan alleen maar worden verteld over mensen met zo’n bijzondere staat van dienst dat de nabestaanden vinden dat aan al dat goeds niet zomaar een einde mag komen door de dood die het lot van elke gewone sterveling is.
Dit zet ons op het spoor van wat Lucas bedoelde met zijn hemelvaartverhalen. Het is een aanschouwelijke voorstelling om duidelijk te maken hoe intiem de band was tussen de aardse Jezus en zijn Vader. Zo intiem dat God zijn Zoon, na zijn aardse leven, helemaal in zijn heerlijkheid heeft opgenomen en een plaats gegeven heeft aan zijn rechterhand. Niet met zijn verhaal, maar wel met de boodschap achter het verhaal zit Lucas op dezelfde lijn van de andere evangelisten en de andere schrijvers it het Nieuwe Testament. De boodschap van Hemelvaart is dus een variatie op het paasthema.
In zijn evangelie geeft Lucas aan de link tussen Hemelvaart en Pasen extra gewicht door die twee op dezelfde dag te situeren. In zijn versie van de Handelingen legt hij een ander accent dat aan de boodschap niets verandert:
Daar situeert Lucas zijn verhaal in de traditie van het in de Bijbel symbolische getal 40:
- 40 jaar trok Israel door de woestijn
- 40 vastendagen van de profeet Elia
- 40 vastendagen van Jezus in de woestijn
- 40 dagen tussen Pasen en Hemelvaart
In tegenstelling tot zijn evangelieversie voert Lucas in het tweede hemelvaart verhaal twee mannen in witte kleren ten tonele die tot de leerlingen zeggen: “Jezus komt nog wel terug, sta toch niet zo werkeloos naar de hemel te staren.” Met andere woorden: ga nu zelf maar aan de slag.
Jezus weg betekent dus dat zijn volgelingen zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Het is tijd om de handen uit de mouwen te steken, durf zelf de verkondiging ter harte te nemen. Ja iedereen met elk zijn eigen mogelijkheden en beperktheden wordt gezonden om mee te werken aan de opbouw en uitbouw van de geloofsgemeenschap. En vlak voor Hij omhoog werd geheven herinnert Jezus ons er nog een keer aan dat Gods Geest ons daarbij tot steun zal zijn. Het is dus ook onze verantwoordelijkheid om samen actief kerk te zijn. De tijd van werkeloos naar de hemel staren is voorbij.